Link enquête: https://docs.google.com/forms/d/1Vy6NaY4wmN8btzRIHAjN4L_9ZI48sTN9wBKCrY84kFQ/edit 

In mijn gedeelte van het onderzoek moest ik door middel van een opiniepeiling onderzoeken wat de mening van de bevolking is ten opzichte van de invloed van de overlast van Tata Steel op de sociale cohesie in de regio IJmond. In deze opiniepeiling heb ik de volgende vragen opgesteld:

1. Wat is uw leeftijd?
2. Wat is uw geslacht?
3. In welke regio in Nederland woont u?
4. Wat is uw algemene beeld van Tata Steel op basis van media, politiek of gesprekken?
5. In hoeverre denkt u dat Tata Steel overlast veroorzaakt voor omwonenden in de regio IJmond?
6. Wat voor soort overlast denkt u dat mensen in de regio IJmond ervaren door Tata Steel? (U kunt meerdere antwoorden selecteren)
7. Denkt u dat deze overlast invloed heeft op hoe bewoners met elkaar omgaan (sociale cohesie)?
8. Vindt u dat de bewoners van de regio IJmond zich vrij kunnen uitspreken over Tata Steel?
9. In hoeverre vindt u dat Tata Steel en/of de overheid voldoende luisteren naar zorgen van bewoners?

Deze opiniepeiling is samengesteld uit drie basisvragen en 6 onderwerp gerelateerde vragen (zie bovenstaande vragen). In de link bovenaan de pagina staat de link naar de volledige opiniepeiling/enquête met daarin ook de antwoordmogelijkheden. Met de vragen probeerde ik zoveel mogelijk een breed en zo minst tekenend mogelijke vraagstelling aan te nemen. Ook heb ik geprobeerd een zo breed mogelijk publiek voor de opiniepeiling te werven, dit zodat de onderzoeksresultaten zo betrouwbaar mogelijk zijn, ook heb ik geprobeerd om mensen te werven uit zoveel mogelijk regio's in Nederland.

De enquête is ingevuld door 62 respondenten; 73% vrouwelijke respondenten en 27% mannelijke respondenten. Van de respondenten is 52,4 % tussen de 41 en 55 jaar, 17,5% tussen de 31 en 40 jaar, en 12,7% tussen de 14 en 20 jaar, de resterende respondenten zijn gelijk verdeeld over de leeftijdscategorieën. Meer dan 66% van de respondenten denkt dat de omwonenden in de regio IJmond veel of zeker veel overlast ervaren van Tata Steel; de meeste respondenten denken hierbij aan fijnstof en stank. In het algemeen kan worden gesteld dat er weinig vertrouwen in zowel de overheid als Tata Steel bij de respondenten is. Wanneer het gaat over de invloed van de overlast op de sociale cohesie, dan valt op dat er verdeeldheid heerst onder de respondenten; 44,4% denkt dat het de mensen verdeelt, tegelijkertijd denkt 25,4% dat deze overlast de mensen in de regio IJmond verbindt. Ten aanzien van het vertrouwen dat bewoners van de regio IJmond zich vrij kunnen uitspreken over de overlast geeft 55,6% van de respondenten aan dat deze mogelijkheid er is, echter geeft 25,4% aan dat er sprake is van sociale druk of een, als het ware, taboe. Bijna 20% van de respondenten geeft aan dit niet te weten; dit lijkt te duiden op een onbekendheid hierover bij een behoorlijk deel van de respondenten.

Kruisanalyses bij de opiniepeiling:

Er lijkt geen significant verschil te zijn in de mate van ingeschatte overlast tussen jongere en oudere respondenten.  Ruim 80% van de respondenten met een negatief beeld over Tata Steel zelf vindt dat zowel Tata Steel als de overheid niet goed luistert. Bewoners uit regio’s dichter bij Tata Steel schatten de mate van overlast hoger in dan inwoners uit andere delen van het land. Iets meer vrouwen dan mannen geven aan dat bewoners vrij zijn om hun mening te uiten; opvallend is dat 1 op de 3 vrouwen geen mening heeft over dit onderwerp. Wanneer het gaat over de samenhang tussen ervaren overlast en mate van sociale cohesie, dan is het opvallend dat vooral de respondenten tussen de 41 en 55 jaar inschatten dat de overlast leidt tot verdeeldheid. Ouderen lijken hierover een minder uitgesproken mening te hebben.

Interpretatie resultaten:

De resultaten van de opiniepeiling lijken erop te wijzen dat het beeld van Tata Steel onder de respondenten overwegend negatief is. Mensen maken zich met name zorgen over gezondheidsproblemen, geur en geluidsoverlast. Tevens laten de resultaten zien dat er grote verdeeldheid is onder de respondenten met betrekking tot de invloed van de overlast van Tata Steel op de sociale cohesie in de regio IJmond; enerzijds denkt een aanzienlijk deel dat het de verbinding versterkt, anderzijds denkt de rest dat het juist leidt tot verdeling en verdeeldheid onder bewoners.  Gesteld kan worden dat hier sprake is van het kernconcept groepsvorming; sommige mensen voelen zich verbonden door gemeenschappelijke zorgen, waar anderen afstand nemen of verdeeld raken door uiteenlopende meningen over Tata Steel. De hypothese dat ervaren overlast leidt tot meer sociale cohesie wordt dan ook niet ondersteund door deze uitslagen. Sterker nog, met name de mensen tussen de 41 en 55 jaar geven aan dat de overlast juist tot verdeeldheid leidt. 

Uit de resultaten blijkt ook dat de meerderheid van de respondenten weinig vertrouwen heeft in zowel Tata Steel als de overheid. Dit wijst ook wel naar het kernconcept sociale institutie. Zowel Tata Steel als de overheid vervullen normaal gesproken een belangrijke rol in de economie, gezondheid en leefomgeving. De resultaten laten duidelijk zien dat het vertrouwen in deze sociale instituties onder druk staat. Tijdens het analyseren en interpreteren van het onderzoek merkte ik ook dat er bij een flink aantal mensen onwetendheid over het onderwerp is. Dit kan ook leiden tot een vertekend beeld van de resultaten. Door deze onwetendheid zijn mensen gevoeliger voor de polarisatie die plaatsvindt in de media tegenover Tata Steel. Deze polarisatie is over het algemeen negatief en leidt ertoe dat mensen niet openstaan tot een alternatieve denkwijze over het onderwerp. Dit raakt aan het kernconcept: representatie; het beeld dat mensen hebben over Tata Steel wordt sterk beïnvloed door media, politiek en discussies. Wanneer gekeken wordt naar de uitkomsten van deze enquête kan worden gesteld dat er een correlatie (samenhang) is tussen de ingeschatte overlast en de mate van sociale cohesie. Van een causaal verband kan echter niet worden gesproken, gezien de uitkomsten gebaseerd zijn op de ervaren werkelijkheid door de respondenten en niet op basis van directe observaties of objectieve metingen.

Vergelijking interviews en opiniepeiling:

Om te kijken hoe de ideeën/meningen van de geïnterviewden zich verhouden met de meningen van de respondenten van de opiniepeiling, ga ik ze vergelijken. Dit vergelijken gebeurt op verschillende gebieden. De eerste overeenkomst tussen de interviews en opiniepeiling is het benoemen van de ervaren overlast van Tata Steel in de regio IJmond; in de opiniepeiling geeft 66% van de respondenten namelijk aan dat zij denken dat  bewoners van de regio IJmond veel of zeker veel overlast hebben van Tata Steel. In de interviews wordt dit ook benadrukt: Sacha Voet vermeldt geur, gezondheids- en geluidsproblemen als de grootste vormen van overlast. Ze zegt namelijk: “Het is alsof er een bom ontploft en dit gaat ’s nachts ook gewoon door.”  Ook Maarten Hoekstra bevestigt dat bewoners Beverwijk, IJmuiden en Wijk aan Zee veel overlast ervaren. Echter, bevestigt hij ook dat de bewoners van zuidelijk Velsen gelukkig stukken minder last hebben. Maar al met al, wordt dus zowel in de opiniepeiling als in de interviews vermeldt dat de bewoners van IJmond daadwerkelijk veel overlast hebben en dan met name op het vlak van geur, gezondheids- en geluidsproblemen.

Uit de opiniepeiling denkt 44,4% dat de overlast van Tata Steel juist tot verdeeldheid leidt tussen de bewoners van de regio en 25,4% denkt dat het de mensen juist verbindt. In de interviews worden allebei deze ideeën van de respondenten (deels) bevestigd. In het interview met Sacha Voet geeft ze ook aan dat de ervaren overlast van Tata Steel vroeger tot meer verbinding leiddeonder de bewoners. ¨Iedereen kon er immers om lachen¨ Echter, tegenwoordig ontstaat er volgens Voet meer polarisatie door de angst over toekomst en gezondheid. Aanvullend, geeft Maarten Hoekstra aan dat er twee groeperingen binnen de regio IJmond tegenover elkaar staan. Hij vermeldt hierbij: “Binnen de kampen is er veel saamhorigheid, maar tussen de groepen is er polarisatie.” Deze vergelijking toont dus aan dat er verschillende ideeën zijn over de invloed van de overlast op de sociale cohesie in de regio IJmond. De ene partij beweert dus dat het zorgt voor verdeeldheid en de andere partij juist voor toenemende sociale cohesie. 

Verder komt er ook uit de opiniepeiling dat het vertrouwen in zowel de overheid als Tata Steel bij de respondenten heel laag is, dit sluit ook helemaal aan bij de uitkomsten van de interviews; Sacha Voet vertelt namelijk: “De mensen die zich bij Frisse Wind hebben aangesloten zijn compleet hun vertrouwen in de overheid kwijt.” De woordvoerdster van Frisse Wind geeft dus aan dat de bewoners van de regio IJmond niet alleen geen vertrouwen meer in Tata hebben, maar ook niet meer in de overheid. Maarten Hoekstra voelt zich machteloos bij deze situatie. Hij geeft aan: “Wij zijn niet de baas van Tata.”. Daarnaast geeft hij ook aan dat hij de afgelopen jaren het vertrouwen in Tata steeds meer verliest. De afname van vertrouwen bij Hoekstra wordt vooral veroorzaakt door het gebrek aan transparantie vanuit Tata Steel. 

Kortom, de opiniepeiling en interviews overlappen elkaar op veel verschillende vlakken, zo wordt er zowel in de interviews en opiniepeiling vermeldt dat de inwoners van de regio IJmond veel of zeker veel overlast van Tata Steel ervaren, met name geur, gezondheids- en geluidsproblemen. Ook komt de opiniepeiling deels overeen op het vlak van de kwestie: ¨Zorgt de ervaren overlast van Tata Steel voor verdeeldheid of meer verbondenheid onder de bewoners¨? Zo denkt 44,4% van de respondenten dat het voor verdeeldheid zorgt onder de bewoners, wat dus overeenkomt met de uitkomsten van de interviews, maar 25,4% van de respondenten denkt dat het juist voor verbondenheid onder de bewoners zorgt, wat vroeger misschien wel het geval was, maar nu zeker niet meer volgens de uitkomsten van de interviews. Op het vlak van vertrouwen richting Tata en de overheid komen de resultaten van de opiniepeiling ook overeen met de de uitkomsten van de interviews, er is weinig vertrouwen in beide partijen. 

 

Extra aanvulling onderzoek:

Als extra toevoeging aan het onderzoek  heb ik ook nog een kort interview afgenomen bij een woordvoerder van Tata Steel om ook de andere kant van het probleem nog wat meer uit te lichten. Ik heb de volgende vragen gesteld:

1. Wat vindt u van de zorgen die bewoners hebben over gezondheid en overlast?
   
2. Wat heeft Tata Steel al gedaan om de overlast minder te maken? En helpt dat ook echt?
3. Sommige mensen zeggen dat ze zich niet gehoord voelen. Herkent u dat? Wat doet Tata daar dan mee?
   
4. Hoe kijkt Tata naar het probleem tussen geld verdienen en zorgen voor een gezonde omgeving?
   
5. Sommige mensen vinden dat Tata te veel macht heeft in de regio. Wat vindt u daarvan?
6. Wat vindt u van de spanningen tussen mensen die voor en tegen Tata zijn?
   
7. Vindt u dat Tata een rol heeft om die spanningen minder te maken? Wat zou u dan kunnen doen?
   
8. Werkt Tata samen met bewoners of actiegroepen, zoals Frisse Wind? Hoe gaat dat?

 

Het interview is afgenomen bij een woordvoerder van Tata Steel, hij is dan ook leidinggevende van een nieuw vergroeningsproject en weet door zijn jaren werk bij Tata Steel veel over dit onderwerp te vertellen. 

Aan het begin van het interview geeft de woordvoerder aan dat hij het helemaal begrijpt dat bewoners zich grote zorgen maken over hun gezondheid die in verband staat met de overlast van Tata Steel. ¨Dat doen we immers allemaal¨ Wel maakt hij een duidelijk onderscheid tussen mensen die een direct verband hebben met het bedrijf, bijvoorbeeld financieel of een kennis of familielid die er werkt. Hij verklaart dat werknemers van Tata Steel ook de andere kant van de 'balans' zien, zij zien namelijk ook wat Tata Steel oplevert voor Nederland. 

Op de vraag of deze zorgen echt gerechtvaardigd zijn en of bewoners dus echt een reden hebben om zich zorgen te maken over de overlast en hun gezondheid, antwoordt de woordvoerder dat het onvermijdelijk is dat een fabriek iets uitstoot, het is en blijft dan ook een fabriek. Dit is ook het geval als je naar andere fabrieken in Nederland kijkt. Hij noemde daarna nog een anekdote uit zijn jeugd: ¨Toen ik jong was, woonde ik in de kop van Noord-Holland en als ik dan langs IJmuiden, Heemskerk of Beverwijk reed kwamen er allemaal verschillende kleuren rook uit de fabrieken. Paars, geel, of groen, echt ongelooflijk!¨ Dat is echt helemaal veranderd volgens hem, dit geeft dus aan dat Tata Steel wel echt daadwerkelijk bezig is met vernieuwingen ten opzichte van de vergroening, het heeft natuurlijk nog steeds wel impact op de omgeving, dus dat is natuurlijk iets wat we wel altijd in de gaten moeten houden. Aan de andere kant benadrukt de woordvoerder van Tata Steel ook dat wij als mens tegenwoordig allemaal gewend zijn aan luxe waar we in wonen en ook vaak mee werken. Een auto, trein of bijvoorbeeld een telefoon. Dit moet allemaal ook gemaakt worden, dit gebeurt door middel van massaproductie. Deze productie heeft dus impact op het milieu. De impact naar nul brengen zal dus nooit lukken, maar met concessies van de consument zal het probleem dus ook al minder groot worden. Eigenlijk zou je dit probleem dus ook kunnen omschrijven als een probleem van ons allemaal. 

Op het gebied van vernieuwingen om de overlast te verminderen voor de omgeving, verklaart de woordvoerder dat Tata Steel zich altijd aan de wet en de regelgeving van de overheid houdt. Vaak zitten ze er zelfs nog aanzienlijk onder. Een nieuwe maatregel is het afvangen en daarna schoonmaken van bepaalde gassen. Gassen zoals zwavel mogen volgens de wetgeving wel, maar gassen als salpeterzuur mogen technisch niet meer de lucht in. Vaak zijn er nog restantjes van dertig of veertig jaar geleden die worden schoongemaakt, hier kan nog wel eens redelijk veel in zitten. Ook geeft de woordvoerder aan dat ze er alles aan proberen te doen, maar dat er op sommige momenten dingen buiten hun macht kunnen gebeuren. Een voorbeeld hiervan is de zwarte sneeuw; toen het hele land bedekt was met sneeuw en er een bepaalde hoeveelheid stof vrij is gekomen, waardoor de sneeuw in de omgeving bedekt werd door een laag zwart stof. Op dit soort momenten heeft Tata Steel nog moeite om het echt goed onder controle te houden.

Ook vermeldt hij dat Tata Steel dit natuurlijk ook wilt voorkomen, omdat het slecht is voor eigen werknemer en ze dit soort incidenten te allen tijden proberen te voorkomen. Het voornemen van Tata Steel is dan ook om die processen veel meer onder controle te krijgen, het eindstreven is dat ze het systeem 365 dagen, 24/7 per jaar onder controle hebben. 

Verder ging ik in het interview nog in op het gegeven dat bewoners in de omgeving zich niet gehoord voelen. Hierbij gaf de woordvoerder aan dat als Tata Steel nog over tientallen jaren wilt voortbestaan, dat beide partijen moeten samenwerken naar een ontwerp waarbij de belangen van beide partijen netjes in elkaar passen. Ook is er inmiddels een klein, laagdrempelig kantoortje in Wijk aan Zee waar iedereen tijdens inloopavonden binnen kan komen lopen en hun visie over het probleem kunnen delen. De woordvoerder van Tata Steel geeft ook aan dat ze zeker open zouden staan voor een samenwerking met een belangengroep in de omgeving. Hij verklaart namelijk dat het geen zin heeft om naar oplossingen te zoeken als ze niet met elkaar gedeeld worden en door de ander wordt geaccepteerd. Het is zaak dat er dus een balans tussen deze belangen wordt gezocht. Wel benadrukt de woordvoerder dat met deze oplossingen de uitstoot nooit nul kan zijn, maar wel zo klein mogelijk.

Vervolgens ging ik in op de mate waarin de ervaren overlast zorgt voor verdeeldheid of juist verbondenheid tussen de bewoners van de regio IJmond. Volgens de woordvoerder is een belangrijke factor van de verdeeldheid als gevolg van de ervaren overlast het gegeven of iemand wel of niet werkt bij Tata Steel. In de regio IJmond verdienen namelijk tienduizenden mensen direct of indirect geld aan Tata Steel. De mensen die niet bij Tata Steel werken zullen strenger zijn met het accepteren van de hoeveelheid uitstoot. Dit kan tot polarisatie onder de burgers leiden. Een andere factor van de verdeeldheid zou kunnen zijn dat mensen met familiebanden sneller ontevreden zijn over de uitstoot. Hun familie is er namelijk opgegroeid met de kennis dat er een fabriek stond, maar de volgende generaties wisten meer van de negatieve effecten en hadden niet altijd de keuze om bij de fabriek weg te verhuizen door bijvoorbeeld familiebanden. Dit zou tot meer onvrede en dus ook wel deels polarisatie kunnen leiden. 

Daarnaast ben ik ook ingegaan op de verdeling en weging van geld verdienen ten opzichte van het zorgen voor een gezonde omgeving. Hierbij legde de woordvoerder uit dat het geld voor investeringen uit de opbrengst moet komen, dus dat ze natuurlijk niet al het geld meteen kunnen investeren in een gezondere leefomgeving. Ook legt hij uit dat Tata Steel onder de stichting Tata Group valt. Een stichting mag geen winst maken.  De filosofie van deze stichting is dat de hele groep op lange termijn met de samenleving in balans willen zijn. Ze willen dus eigenlijk het geld dat ze verdienen terug investeren in het bedrijf en in hun omgeving. Je zou Tata Steel dus best een sociaal bedrijf kunnen noemen. 

Tijdens het interview benadrukt de woordvoerder dat het ook een moeilijke kwestie is, aangezien er dualisme plaatsvindt: men wilt wel alle luxe van tegenwoordig, maar wel met zo min mogelijk uitstoot. 

Bij de kwestie of Tata Steel verantwoordelijk is voor het oplossen van die spanningen tussen de bewoners, geeft de woordvoerder aan dat je het eigenlijk een beetje kunt vergelijken met een ruzie thuis met je broertje of zusje. Voor een oplossing moeten alle partijen bij elkaar gaan zitten en tot een gezamenlijke oplossing komen. 

Ten slotte ging ik in het interview nog in op de vraag of Tata Steel teveel macht in de regio IJmond heeft. De woordvoerder benadrukt dat dit volgens hem vooral door het economische aspect komt, zo verdienen namelijk tienduizenden mensen in de regio direct of indirect hun geld aan Tata Steel. Dit enorme economische belang is wat Tata Steel zo machtig maakt in deze regio. 

Kortom, door dit interview af te nemen en te kijken hoe de andere partij tegen het probleem aan kijkt, probeer ik een zo breed mogelijk beeld van het onderzoek te geven. Hierbij ben ik dus bij het nieuwe gegeven gekomen dat de verdeeldheid ten gevolg van de ervaren overlast in de regio IJmond mede veroorzaakt wordt door het gegeven of een bewoner wel of niet bij Tata Steel werkt en er dus een financieel belang bij heeft.